Siedziba Muzeum w latach 1967 - 2013
(tekst Andrzej Paczos)
Osiem kilometrów od stolicy Norwegii - Oslo, na stokach fiordu znajdujesię bardzo popularna restauracja "Frognerseteren". Jest to piętrowa budowla drewniana, wzorowana na ludowym budownictwie norweskim. Powstała ok. 1880 r. w tzw. "smoczym stylu", a jej budowniczym był Holm Munthe. Z tarasów "Frognerseteren" roztacza się piękny widok na fiord i stolicę Norwegii.
Zauroczony tą budowlą właściciel fabryki maszyn papierniczych w Cieplicach, Eugen Füllner, postanowił wybudować podobny obiekt w miejscu, z którego roztacza się wspaniała panorama Karkonoszy. Pawilon Norweski według planów przysłanych z Norwegii wznieśli ciepliccy cieśle. Ozdobne ornamenty, wieńczące szczyty dachu, tzw. "smocze głowy" oraz koronki nad kalenicami podobne do tych z kościoła Wang w Karpaczu, nawiązują do skandynawskiego budownictwa ludowego. Pawilon Norweski oraz założony wokół niego park o powierzchni ok. 17 ha otwarto 18.VII.1909 r. Do końca lat 50. mieściła się w nim restauracja. W 1967 r. w Pawilonie otwarto wystawę Muzeum Przyrodniczego przeniesionego tu z Długiego Domu. W 1990 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków.
Park i Pawilon Norweski jako wielkie atrakcje, są jednymi z najczęściej odwiedzanych miejsc w Kotlinie Jeleniogórskiej.
LINK: Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze (fot. J. Milka)
Historia i opis Parku i Pawilonu Norweskiego w Cieplicach
(tekst Stanisław Firszt)
Dzisiejsza Jelenia Góra składa się w swoich granicach z kilku osad, wsi, miejscowości i miast, które stopniowo łączyły się w jeden organizm miejski. Były to m.in.: Jelenia Góra, Cieplice, Sobieszów, Maciejowa czy Jagniątków. Proces ten zapoczątkowany jeszcze przed wiekami trwa nadal, a rozrastająca się „aglomeracja karkonoska” będzie stopniowo wchłaniać w przyszłości następne mniejsze miejscowości.
Miasto Jelenia Góra, które w 2 poł. XIII w. otrzymało prawa magdeburskie, było tu zawsze największym skupiskiem osadniczym. Równie stare tradycje mają też Cieplice, osada rozwijająca się wokół ciepłych źródeł wód termalnych o walorach leczniczych, wyrosła dzięki kolejnym fundacjom klasztoru augustianów, joanitów i cystersów.
Między Jelenią Górą, a Cieplicami istniały dawniej co najmniej dwie wsie Cunnersdorf (Kunnersdorf) – Kunice, i dalej, mniej więcej od dawnej zajezdni tramwajowej, Herischdorf – Malinnik. Ta druga wieś, dobrze i gęsto zabudowana, miała ponad 4 km długości i wymieniana była w dokumentach wcześniej niż Jelenia Góra.
Raimund Wolfert, Duplikaty w stylu smoczym, "Biblioteczka Ducha Gór", seria Muzeum w Cieplicach, cz. 7, Jelenia Góra-Cieplice 2009, ISBN 978-83-61719-44-1
Ekspozycje stałe były przygotowane, w latach 1965-1967 i 1971-1972, przez Jerzego Świecimskiego
Jerzy Świecimski urodził się w 1927 roku w Warszawie. Jego dziadek, Edward Świecimski założył w Warszawie prywatną szkołę techniczną. Ojciec był sędzią, a matka z domu von Hinterhoff, lekarzem. Studiował przyrodę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, na kierunku grafiki w prof. Romana Ingardena.
Całe życie pracował w Muzeum Przyrodniczym Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN w Krakowie. Wykładał tez na Uniwersytecie mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Jagiellońskim i Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Był muzeologiem, przyrodoznawcą, filozofem i artystą. Był najwyższej klasy znawcą zagadnień związanych z ekspozycja muzealną, traktowana jako utwór architektoniczno-plastyczno-naukowy.
Ekspozycja przygotowana w latach 60. XX wieku (scenariusz - prof. Z. Bocheński, aranżacje - prof. J. Świecimski). Modernizacja w latach 70. XX wieku (koncepcja - Alfred Borkowski). Całkowicie zmodernizowana, przebudowana i uzupełniona w latach 2010-2011 (pomysł i kocepcja - Tomasz Sokołowski, Stanisław Firszt; aranżacje - Tomasz Sokołowski, Wiktoir Staszak, Stanisław Firszt).
Oddzielną grupę stanowią ptaki mórz, głównie gatunki występujące w Arktyce i Antarktyce. Przedstawiono tu m.in. podobnie przystosowane do życia w morzu, choć nie spokrewnione ze sobą: pingwina królewskiego żyjącego na półkuli południowej oraz alkę krzywonos i nurzyka podbielałego z Arktyki.
W tej części ekspozycji zobaczymy gatunki charakterystyczne dla Karkonoszy, m.in. gnieżdżące się na Śnieżce oraz w Śnieżnych Kotłach płochacze halne i siwerniaki, występujące w strefie kosodrzewiny czeczotki oraz gnieżdżące się na granicy kosówki i regla górnego drozdy obrożne, podobne do naszych kosów lecz z białą "obrożą". Sokół wędrowny prawie wyginął w Polsce. Gnieździ się jeszcze w czeskiej części Karkonoszy. Ptak ten coraz częściej jest sztucznie wsiedlany do europejskich miast.
Ekspozycja przygotowana w 1 poł. 2012 roku częściowo w formie dioramy. Pomysł i koncepcja - Stanisław Firszt; wykonanie modeli, aranżacja i przygotowanie ekspozycji - Tomasz Sokołowski; fotografie Robert Świerad; konsultacje merytoryczne - Bożena Gramsz.
Ekspozycja przygotowana w latach 60. XX wieku (scenariusz - prof. Z. Bocheński, aranżacje - prof. J. Świecimski). Częściowo zmodernizowana i uzupełniona w latach 90. XX wieku (pomysł i koncepcja - Andrzej Paczos; aranżacja - Regina Podsadowska; konsultacje merytoryczne - Bożena Gramsz). Całkowicie zmodernizowana (do pierwotnego zamysłu) w 2010 roku (pomysł i koncepcja - Stanisław Firszt; aranżacja - Aleksandra Nowak-Odelga i Tomasz Sokołowski).
Ekspozycja plenerowa jako mini pasieka utworzona została w 1999 roku na posesji Muzeum Przyrodniczego z inicjatywy Stanisława Gibadło. Na jej bazie (róznego typu ule zgromadzone przez Regionalny Związek Pszczelarzy w Jeleniej Górze) od 2005 roku rozpoczęto tworzenie dużej pasieki, której trzon stanowić miały ule figuralne, wykonywane na wzór zabytkowych uli z pasieki z Dworka koło Lwówka Śląskiego (oryginały znajdują się dzisiaj w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu, oddziale Muzeum Narodowego).
